Van de Boerderij naar de Tafel: Landbouwgewassen uit Saramacca

Saramacca is een prachtige en vruchtbare regio in Suriname, bekend om haar rijke landbouwgeschiedenis en -praktijken. Het gebied staat vol met verschillende soorten landbouwgewassen, waaronder bladgroenten, knollen, vruchten en kruiden, die een belangrijk onderdeel vormen van de Surinaamse keuken en cultuur. In dit artikel willen we je graag kennis laten maken met enkele van deze bijzondere gewassen, die hun weg vinden van de boerderij naar de tafel.

Bladgroenten:

Bladgroenten zijn een belangrijk onderdeel van de Surinaamse keuken en kunnen op verschillende manieren worden bereid. Hieronder staan enkele van de meest populaire bladgroenten uit Saramacca:

Amsoi: Een bladgroente met een zachte, delicate smaak. Het wordt vaak gebruikt in soepen en als bijgerecht. Amsoi staat ook bekend als watercress en is rijk aan voedingsstoffen, zoals vitamine A, C en K, calcium en ijzer.

Bitawiri: Ook wel bekend als Surinaamse spinazie of malabar spinazie, is het blad van de bitawiri-plant. Het wordt vaak gebruikt als bijgerecht en kan op verschillende manieren worden bereid. Bitawiri bevat veel vitamine A en C, calcium en ijzer.

Citroengras: Een kruidachtige plant met een sterke citroengeur. Het wordt vaak gebruikt in soepen, stoofgerechten en als thee. Citroengras staat ook bekend als lemon grass en bevat antioxidanten en ontstekingsremmende stoffen.

Dagoeblad: Ook wel bekend als Surinaamse waterkers, is het een waterplant met kleine, pittige bladeren. Het wordt vaak gebruikt in salades en sandwiches. Dagoeblad bevat veel vitamine C, calcium en ijzer.

Kaisoi: Ook wel bekend als Chinese broccoli of kailan, is het een bladgroente met lange stengels en kleine bladeren. Het wordt vaak gewokt met knoflook en oestersaus. Kaisoi bevat veel vezels, vitamine A en C, calcium en ijzer.

Klaroen: Een bladgroente met een sterke smaak, vergelijkbaar met spinazie. Het wordt vaak gebruikt in soepen en stoofgerechten. Klaroen staat ook bekend als callaloo of amaranth en bevat veel vitamine A, C en K, calcium en ijzer.

Prei: Een groente met lange, witte stengels en groene bladeren. Het wordt vaak gebruikt in soepen en stoofgerechten. Prei bevat veel vitamine C, K en foliumzuur, en is rijk aan antioxidanten.

Selderie is ook bekend als soepgroente, selderij of bleekselderij, bevat belangrijke voedingsstoffen zoals vitamine K, vitamine C, foliumzuur, kalium en mangaan. Deze voedingsstoffen zijn belangrijk voor een goede weerstand, een gezonde zwangerschap, een gezonde bloeddruk en een goede stofwisseling. Het heeft een licht bittere smaak en wordt vaak als kruid gebruikt om gerechten op smaak te brengen. In Suriname wordt het veel gebruikt in soepen, stoofgerechten en salades.

Slablad: Een veelvoorkomende bladgroente die gebruikt wordt voor salades en sandwiches. Slablad staat ook bekend als sla of lettuce en bevat veel vezels, vitamine C en kalium.

Spinazie is een bladgroente die veel voorkomt in de Surinaamse keuken. Het heeft donkergroene bladeren en een zachte, enigszins bittere smaak. Spinazie is rijk aan voedingsstoffen zoals vitamines, mineralen en vezels, en kan op verschillende manieren worden bereid, zoals roerbakken, stomen, in soepen, en in hartige taarten. Spinazie wordt vaak gebruikt als ingrediënt in populaire Surinaamse gerechten zoals roti, bami en nasi. Het wordt ook vaak gegeten als bijgerecht of salade.

Tayerblad: Ook wel bekend als dasheen of dachine, is het grote blad van de tayerplant. Het wordt veel gebruikt in soepen en stoofgerechten. Tayerblad is rijk aan voedingsstoffen en bevat veel vitamine A en C, ijzer, calcium en vezels.

Overige groenten:

Naast bladgroenten zijn er ook andere soorten groenten die veel voorkomen in Saramacca:

Antruwa: Ook bekend als 'antroewa', is een groente die lijkt op okra maar heeft een meer ovale vorm. Het heeft een licht bittere smaak en wordt vaak gebruikt in soepen en stoofgerechten. Antroewa is rijk aan vitamine C en calcium.

Boulanger: In Suriname wordt deze groente ook wel 'blong' genoemd. Het is een langwerpige groente met een paarsachtige kleur en een lichtzoete smaak. Boulanger wordt vaak gebruikt in stoofgerechten en kan op verschillende manieren worden bereid.

Kouseband: Een lange, groene peul die lijkt op sperziebonen. Het is een veelvoorkomende groente in de Surinaamse keuken en wordt vaak gewokt met kruiden en specerijen. Kouseband staat ook bekend als yardlong bean of snake bean en is rijk aan voedingsstoffen, zoals vitamine C, vezels en kalium.

Oker: In Suriname staat oker ook wel bekend als 'krai'. In Nederland wordt het vaak verkocht onder de naam 'okra'. De internationale Engelse benaming voor oker is 'okra'. Oker is een lange, groene peul die veel wordt gebruikt in de Surinaamse keuken. Het is een groente die veel voorkomt in het district Saramacca. Oker is rijk aan voedingsstoffen en bevat veel vitamine A en C, calcium, ijzer en vezels.

Sopropo: In Suriname staat sopropo ook wel bekend als 'sopru'. In Nederland wordt het vaak verkocht onder de naam 'bittere meloen'. De internationale Engelse benaming voor sopropo is 'bitter gourd'. Het is een langwerpige, groene vrucht met een gerimpeld oppervlak. Sopropo wordt vaak gebruikt in de Surinaamse keuken en heeft een bittere smaak. Het wordt gebruikt in soepen, stoofschotels en als bijgerecht.

Vruchten die als groente gebruikt worden:

Komkommer: De komkommer is een vrucht die veel water bevat en weinig calorieën. Het is een goede bron van vitamine K en bevat ook kleine hoeveelheden vitamine C en vezels.

Pompoen: De pompoen is een vrucht en wordt vaak gebruikt in hartige en zoete gerechten. Het is rijk aan vezels, vitamine A, vezels en kalium.

Tomaat: Een vrucht die vaak als groente wordt gegeten en rijk is aan vitamine C, A, kalium en vezels. 

Vruchten:

Bacoven: Bacove is een grote, zetmeelrijke vrucht dat ook koolhydraten, vezels, vitamine C en kalium bevat. De bacoven wordt vaak gekookt en gegeten als bijgerecht of verwerkt in verschillende gerechten, zoals bakabana (gebakken plakjes bacoven) en is een belangrijk voedingsmiddel in de Caribische keuken. 

Bananen: Bananen zijn een zoete vrucht die rijk is aan koolhydraten en vezels. Ze zijn ook een goede bron van vitamine B6, vitamine C en kalium.

Lemmetje: Een vrucht dat ook als kruid dat wordt gebruikt in de Surinaamse keuken voor o.a. visgerechten. Het heeft een citroensmaak en bevat vitamine C en wordt traditioneel gebruikt om thee van te maken.

Sinaasappel: De sinaasappel is een citrusvrucht en staat bekend om zijn hoge vitamine C-gehalte. Het is ook een goede bron van vezels en bevat kleine hoeveelheden vitamine A, calcium en ijzer. 

Kruiden

Paprika: De paprika is een in feite een vrucht die in verschillende kleuren voorkomt. Het is een goede bron van vitamine C, A, B6 en bevat ook vezels.

Peper: Peper is een kruid dat wordt gebruikt om gerechten op smaak te brengen. Het bevat een verbinding genaamd capsaicin, die verantwoordelijk is voor de pittige smaak en ook een aantal gezondheidsvoordelen heeft. Het bevat vitamine C, A en K.

Tjapar is een kruid dat vaak wordt gebruikt in de Surinaamse keuken. Het heeft een pittige smaak en wordt vaak gebruikt in pitjel en gerechten met kip of vis.

Knollen die als kruiden gebruikt worden:

Gember: Gember is een knol die vaak wordt gebruikt in de keuken vanwege de scherpe smaak om gerechten op smaak te brengen. Het bevat een verbinding genaamd gingerol, die ontstekingsremmende eigenschappen heeft.

Laos: Laos is een knol die ook wel bekend staat als 'galanga' en wordt gebruikt in de Aziatische keuken. Het heeft een peperachtige smaak en bevat verschillende antioxidanten en heeft ontstekingsremmende eigenschappen.

Knollen:

Zoete patat: In Suriname staat zoete patat ook wel bekend als 'Pateta'. In Nederland wordt het vaak verkocht onder de naam 'zoete aardappel'. De internationale Engelse benaming voor zoete patat is 'sweet potato'. Zoete patat is een knolgewas dat veel voorkomt in Saramacca en de rest van Suriname. Het heeft een zoete smaak en is rijk aan voedingsstoffen zoals vitamine A en C, calcium en vezels. Zoete patat kan worden gebruikt in verschillende gerechten, zoals stoofschotels, soepen en als bijgerecht.

Chinese tayer: In Suriname staat Chinese tayer ook wel bekend als 'kangkong'. In Nederland wordt het vaak verkocht onder de naam 'tayer'. De internationale Engelse benaming voor Chinese tayer is 'Chinese taro'. Chinese tayer is een knolgewas dat veel wordt gebruikt in de Surinaamse keuken. Het heeft een lichtzoete smaak en kan op verschillende manieren worden bereid, zoals gebakken, gestoomd of gekookt. Chinese tayer is rijk aan voedingsstoffen zoals vitamine C en vezels.

Enkele wetenswaardigheden of categorieën van landbouwgewassen

Paprika is een vrucht omdat het afkomstig is van de bloem van de paprikaplant en het een eetbare vrucht is met zaden erin. Hoewel peper en paprika tot dezelfde plantenfamilie behoren en vergelijkbare smaken en voedingsstoffen hebben, zijn ze toch gecategoriseerd als verschillende soorten vanwege de verschillen in hun uiterlijk, groeipatronen en gebruik in de keuken. Peper wordt vaak gebruikt als een specerij om gerechten op smaak te brengen, terwijl paprika vaak wordt gebruikt als een groente in salades, stoofschotels en andere gerechten.

Pompoen wordt niet vers gegeten als fruit, maar het is wel degelijk een vrucht in de botanische betekenis. Een vrucht is namelijk het resultaat van de bloei en bevruchting van een plant, waarbij de eierstok van de bloem uitgroeit tot een vrucht met zaden erin. Pompoenen voldoen aan deze definitie omdat ze ontstaan uit de bevruchting van een bloem en zaden bevatten. Hoewel we ze meestal als groenten bereiden, vallen ze dus botanisch gezien onder de categorie vruchten.